دکتر محمدرضا حاجیان

در این مقاله قصد داریم تا اطلاعاتی را در مورد چگونگی و شرایط پیوند انگشت های قطع شده نه تنها از جنبه علمی بلکه از جنبه عملی و با توجه به شرایط و امکانات موجود در استان اصفهان در اختیار خوانندگان محترم قرار دهیم تا اگر خدای نا خواسته در محیط کار یا در منزل یا....با مورد قطع انگشت مواجه شدید بتوانید در حد مقدور بهترین اقدامات اولیه را در سریعترین زمان ممکن انجام دهید.

بی شک در هنگام مواجهه با مورد قطع انگشت اولین سئوالاتی که به ذهن می رسد این ها هستند :
الان باید چه کار کنیم ؟
مصدوم را به کدام بیمارستان یا مرکز درمانی یا اورژانس برسانیم ؟
با انگشت قطع شده چه کار کنیم ؟

در پاسخ به این سئوالات باید گفت اگر خدای ناکرده با مورد قطع انگشت مواجه شدید اولین اقدام نجات جان بیمار است و با توجه به شرایط و حال عمومی مصدوم باید تصمیم بگیرید که اولین اقدام شما چه باید باشد چرا که با توجه به علل اسیب دیدگی احتمال دارد مصدوم مشکلات به مراتب جدی تری از قطع انگشت هم داشته باشد :

مثلا مصدومی که در اثر حادثه رانندگی دچار قطع انگشت شده به احتمال زیاد دچار اسیب های خطرناک تری به جمجه یا قفسه سینه یا احشائ شکمی مانند کبد یا طحال نیزشده است که از نظر اهمیت و رسیدگی اولویت بیشتری نسبت به انگشت قطع شده دارند . اما به این جهت که این مقاله در مورد پیوند انگشت نگاشته می شود فعلا از این موارد می گذریم و فقط راجع به وظیفه امدادگر در مورد انگشت قطع شده صحبت می کنیم .و فرض می کنیم علت قطع انگشت اسیبهایی شبیه اسیب ناشی از برخورد چاقو به انگشت بوده و احتمال اسیب دیگری برای مصدوم وجود ندارد.

اولین اقدام ؟
اولین اقدام کنترل خونریزی است معمولا انگشت قطع شده خونریزی چندان شدیدی ندارد اما همین خونریزی هم اگرمورد توجه کافی واقع نشود می تواند دردسر ساز گردد( بخصوص اگرهمزمان دو یا چند انگشت قطع شده باشد)

اگر مچ و ساعد بیمار سالم است با یک قطعه پارچه باریک و بلند مثل جوراب زنانه مچ بیمار را انقدر سفت ببندید که یا خونریزی قطع شود ویا حداقل شدت ان کاهش یابد سپس روی زخم را با گاز استریل در چندین لایه بپوشانید اگر گاز استریل در دسترس ندارید از پارچه تمیز استفاده کنید و چندین لایه پارچه تمیز روی زخم بگذارید و روی این لایه ها را با باند استریل یا با یک پارچه بلند ببندید سپس بیمار را به اولین و نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید اگرانتقال بیمار شما تا اولین مرکز بیش از 15 دقیقه طول می کشد.

بعد از حدود 10 _5 دقیقه به ارامی پارچه مچ دست را شل کنید اگر احساس کردید هنوز زخم خونریزی شدید دارد بطوریکه گازها یا پارچه روی زخم از خون خیس شده ویا بصورت چک چک خون از پارچه ها خارج می شود مجددا انرا سفت نمایید و اگر گاز استریل یا پارچه تمیز کافی در اختیار دارید چند لایه دیگر روی زخم بپیچید ولی هر 5 تا هفت دقیقه مجدد پارچه دور مچ را شل کنیدو هر بار حدود یکی دو دقیقه صبر کنید تا سایر انگشتان و کف دست بیمار دچار کم خونی نشود.

با انگشت قطع شده چه کار کنیم؟
انگشت قطع شده را درون یک کیسه پلاستیک (کیسه نایلون مثل کیسه فریزر یا کیسه میوه.. ) قرار دهید و در انرا گره بزنید و در کیسه نایلونی دیگر مقداری یخ خردشده بریزید و کیسه نایلون حاوی انگشت را درون این کیسه یخ قرار بدهید به گونه ای که انگشت قطع شده در کنار یخ قرار بگیرد اما خیس نشود و انرا همراه بیمار به مرکز درمانی ببرید (لازم به توضیح است که اگر در محل دسترسی به یخ نداشتید انگشت را در کیسه نایلون قرار دهید و سعی کنید در زمان انتقال در خنک ترین جای ممکن از ان نگهداری کنید).

آیا هر انگشت قطع شده ای را می توان پیوند کرد؟
در جواب این سئوال باید گفت فقط انگشتان قطع شده ای قابل پیوند هستند که محل قطع شدگی حالت له شدگی نداشته باشد و قطعه جدا شده هم سالم باشد مثلا انگشتی که بدلیل بی احتیاطی یک قصاب با ضربه ساطور قطع شده باشد به احتمال زیاد قابل پیوند خواهد بود اما انگشتی که بدلیل گیر کردن در چرخ گوشت یا سبزی خورد کن چرخ شده و محل قطع شدگی هم حالت له شدهداردιبه هچ وجه قابل پیوند نیست.

یا مثلا انگشتی که بدلیل گیر کردن زیر دستگاه پرس قطع گردیده اگر در یک نقطه قطع شده باشد و قسمت قطع شده سالم باشد می توان به پیوند ان امید داشت اما متاسفانه معمولا زیر دستگاه پرس طول قابل توجهی از انگشت له می شود و بنابراین معمولا انگشتان اسیب دیده از دستگاههای پرس قابل پیوند نیستند.

آیا هر انگشت قطع شده ای را باید پیوند کرد؟
اینکه یک انگشت قطع شده را باید پیوند زد یا خیر ؟ بستگی به عوامل متعددی دارد که در مورد انها توضیح مختصری ارائه می کنیم:
1_ سلامت عمومی بیمار :
چون عمل پیوند یک عمل سنگین از نظر زمان عمل و خونریزی حین عمل می باشد (معمولا این عمل برای پیوند یک انگشت حدود 6 ساعت طول می کشد و همراه با خونریزی قابل توجهی است که حتی نیاز به تزریق خون به بیمار حین عمل می شود ) افردی که شرایط جسمانی مناسب ندارند مثل افراد پیر و سالمند یا بیمارانی که مشکلاتی مثل سابقه سکته قلبی یا مغزی یا مشکلات دریچه ای مادرزادی یا اکتسابی قلب دارند یا بیماران با سابقه اسم کنترل نشده و .... و یا بیمارانی که همزمان با قطع انگشت دچار اسیبهای خطرناک بدنی دیگر شده اند نباید تحت عمل پیوند قرار گیرند.

2_ شغل و وضعیت اقتصادی اجتماعی بیمار :
چون حتی در صورت موفقیت امیز بودن عمل ιعضو پیوند شده بلافاصله بعد از عمل قابل استفاده نبوده و نیازمند جلسات متعدد فیزیوتراپی و کاردرمانی و صرف هزینه های نسبتا زیاد بازتوانی استιلذا پیوند معولا برای جوانان و یا افراد مسن اما دارای شرایط شغلی اجتماعی خاص توصیه می شود و در سایر موارد بهتر است از انجام پیوند صرف نظر کرد مگردر مواردی مثل قطع انگشت شست که باعث اختلال کلی در کارکرد دست شده و حتی در افراد مسن هم در صورت امکان باید پیوند انجام شود.

3_ کدام انگشت و از کجا قطع شده ؟
چون انگشتان پاها معمولا نقش چندانی در زندگی افراد چه از نظر کارکردی و چه به لحاظ زیبایی ندارند لذا به همان دلائلی که در مورد دشواریها و خطرات عمل پیوند گفته شدιپیوند انگشت در مورد قطع انگشتان پا معمولا انجام نمی شود (مگر در مواردی که شرایط جسمانی بیمار کاملا طبیعی باشد و تیم پزشکی کامل همراه با امکانات کافی اماده باشد).در مورد انگشتان دست هم اگر بند اخر قطع شده باشد معمولا اقدام به پیوند نمی شود مگر انگشت شست که قطع بند اخر باعث ناکارامدی دست می شود و لازم است که پیوند انجام شود.

تا چه مدت بعد از قطع انگشت می توان انرا پیوند کرد؟
4_ بهتر است در زودترین زمان ممکن عمل پیوند انگشت شروع شود و زمان ایده ال جهت پیوندιشروع عمل در کمتر از شش ساعت بعد از قطع است البته نگهداری عضو قطع شده در مجاورت یخ کمک می کند که حتی در شرایط خاص بعد از 12 ساعت یا حتی بیشتر هم بتوان به موفقیت امیز بودن پیوند امیدوار بود.

**عمل پیوند انگشت توسط چه کسی انجام می شود؟
عمل پیوند انگشت عمدتا توسط پزشکان فوق تخصص جراحی پلاستیک انجام می شود البته گروهی از متخصصین جراحی عمومی وبعضی متخصصین اورتوپدی هم دوره پیوند انگشت را در مراکز اموزشی تحت نظر اساتید جراحی پلاستیک گذرانده اند

**مراکز پیوند انگشت ایران در کجاست ؟
دو مرکز اموزشی درمانی در تهران وجود دارد یکی بیمارستان حضرت فاطمه وابسته به دانشگاه تهران واقع در یوسف اباد در فرعی بیست وسوم خیابان سید جمال الدین اسد ابادی و دیگری بیمارستان پانزده خرداد واقع درنزدیکی میدان ولی عصر تهران که این دو مرکز (و خصوصا بیمارستان حضرت فاطمه )پرکارترین مراکز پیوند اندام قطعه شده در کشور هستند . در شهرهای اهواز- شیراز- تبریز و اصفهان هم مراکز پیوند انگشت وجود دارد.

**مراکز پیوند انگشت در استان اصفهان
در حال حاظر تنها مرکز پیوند در استان اصفهان بیمارستان الزهرا می باشد که یکی از مراکز اموزش دستیاران فوق تخصص جراحی پلاستیک بوده و انجام عمل پیوند انگشت در این مرکز به عنوان یک اقدام اموزشی _درمانی انجام می شود.که البته بدلیل کمتر بودن تعداد دستیاران و اساتید فعال و علاقه مند تعداد عمل پیوند انجام گرفته در این مرکز نسبت به فعالیت و قابلیت بیمارستان حضرت فاطمه و پانزده خرداد تهران ناچیز می باشد.

در آخر و بعنوان خلاصه باید عرض کنیم اگر با مصدومی که دچار قطع انگشت شده مواجه شدید این اقدامات را انجام دهید :
الف-خونریزی بیمار را کنترل کنید
ب- انگشت یا انگشتان قطع شده را کیسه نایلون قرار دهید و گره بزنید کیسه حاوی انگشت را درون کیسه نایلون حاوی یخ قرار دهید
ج- بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی برسانید
د- اگر از عدم خونریزی فعال زخم مطمئن هستید می توانید مستقیما مصدوم را به بیمارستان الزهرا منتقل کنید

در پایان بد نیست به عنوان یاداوری خدمتتان عرض کنم که در زمانی که اینجانب در مرکز درمانی حضرت فاطمه تهران مشغول به خدمت بودم بارها مشاهده می کردم که همراهان بیمار اصرار بر پیوند انگشت یا انگشتان قطع شده بیماران خود می کردند و هرچه از طرف تیم پزشکی برایشان توضیح داده می شد که این انگشت قطع شده به لحاظ له شدگی قابل پیوند نیست یا به دلایل دیگر عمل پیوند برای بیمار شما خطرناک است یا به هر حال به صلاح بیمار شما نیست متاسفانه باز اصرار بر پیوند به هر قیمت و با هر نتیجه داشتندلذا نکته اخر را اینگونه بخاطر بسپارید که :.

شما موظف بوده اید بیمار و انگشت قطع شده را درزودترین زمان ممکن و بهترین شرایط به مرکز پزشکی مناسب برسانید و اکنون وظیفه خود را انجام داده اید ιدر مورد این که ایا پیوند انگشت قطع شده به صلاح بیمار هست یا خیر و یا به لحاظ پزشکی قابل پیوند هست یا نه ιاجازه دهید تا پزشکان معالج تصمیم بگیرند و اصرار بر پیوند به هر نتیجه احتمالی نداشته باشید.